Μετά από
μία επιτυχημένη παρουσία στον χώρο της πεζογραφίας με τον μονόλογο «ψάχνοντας
ανθρώπους» και το ψυχογράφημα–μυθιστόρημα «Η πολυθρόνα» (Εκδόσεις Λυκόφως 2015
και 2018 αντίστοιχα), η Μαρία Σταυροπούλου κάνει την παρθενική της εμφάνιση
στον χώρο της Ποίησης με τη συλλογή με τίτλο «παρΑνοϊκός δολοφόνος λέξεων».
Το εξώφυλλο
του βιβλίου, στο οποίο δεσπόζει μια απόκοσμη ανθρώπινη μορφή, μας προϊδεάζει
γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Πενήντα τέσσερα ποιήματα, μικρές ιστορίες όπως
προτιμά να τα αποκαλεί η ποιήτρια, διατρέχουν την απόσταση ανάμεσα στη λογική
και την παράνοια, ανάμεσα στο «εγώ» και το «εμείς», ανάμεσα στον πόνο και την
αγάπη, ζώντας, όπως αναφέρεται και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «σε μία
δυστοπική πλέον κοινωνία».
Η συλλογή
χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Η πρώτη ενότητα, με τίτλο «παρΑνοϊκός», απαρτίζεται
από ποιήματα που ακροβατούν μεταξύ λογικής και παραφροσύνης. Το πρώτο ποίημα με
τίτλο «Γένεση» (σελ. 9) μας παρουσιάζει τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν το
ποιητικό σύμπαν της Σταυροπούλου. Αφήγηση σε α΄ πρόσωπο, χρήση της φόρμας του
πεζοποιήματος, έντονη εικονοποιία,
κοινωνική ευαισθησία. Το ποιητικό υποκείμενο συνειδητοποιεί, πολλά χρόνια μετά
τη γέννησή του, τη διαφορετικότητά του και διαπιστώνει ότι δεν είναι αποδεκτό
από το κοινωνικό σύνολο: «Πάντα οι άνθρωποι κοιτούν αηδιασμένοι το
διαφορετικό/Πάντα το καταδικάζουν και το σκοτώνουν με τον τρόπο τους».
Στο ποίημα
που ακολουθεί με τίτλο «Γέννηση» (σελ. 11) κάνουν την εμφάνισή τους κάποια
στοιχεία που λειτουργούν ως επαναλαμβανόμενα μοτίβα εντός του βιβλίου. Το
μαχαίρι, το κοράκι, το δρεπάνι, η κλειδαριά, το δέντρο αποτελούν σύμβολα της
βίας, του θανάτου, του εγκλωβισμού και του φυσικού κόσμου αντίστοιχα και
διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη σκηνική οικονομία της συλλογής. Τα συναντάμε
σε πολλά από τα ποιήματα που ακολουθούν ως οδοδείκτες της πορείας του ποιητικού
υποκειμένου.
Στο ποίημα
με τίτλο «Θεατής» (σελ. 14) το φεγγάρι λειτουργεί ως η μόνη διέξοδος από τη
μοναξιά. «Μια φωτεινή τρύπα στον ουρανό» που προσφέρεται ως οδός διαφυγής από
ένα σπίτι όπου οι τοίχοι «ρουφάνε το οξυγόνο». Το στρώμα του κρεβατιού απορροφά
την πρωταγωνίστρια, η οποία θεωρείται πλέον εξαφανισμένη. Πασχίζει να δηλώσει
την παρουσία της αλλά αυτό είναι αδύνατο. Τα πράγματα αποκτούν ανθρωπόμορφα
χαρακτηριστικά: «Θέλουν να μοιράσουν τα ρούχα μου στους έχοντες ανάγκη/Αυτά δεν
θέλουν/Κλαίνε, ξέρουν πού βρίσκομαι». Πρόκειται για ένα στοιχείο που
χαρακτηρίζει την ποίηση της Σταυροπούλου. Τα αντικείμενα αντιμετωπίζονται ως
έμβια όντα, που άλλοτε συμπάσχουν με το ποιητικό υποκείμενο και άλλοτε
συμμετέχουν στον βασανισμό του. Εν τέλει, επέρχεται ο θάνατος. Όμως, ακόμα και
κατά τον ύστατο αποχαιρετισμό κυριαρχεί η μοναξιά: «Στην κηδεία μου δεν ήρθε
κανείς/Ήμουν κι εκεί μοναχή».
Στο ποίημα
με τίτλο «Ανισορροπία» (σελ. 19), το ποιητικό υποκείμενο ως σύγχρονος Οιδίπους
Τύραννος αφαιρεί τα μάτια του με τα ίδια του τα χέρια. Όχι, όμως, ως τιμωρία
για τις πράξεις του αλλά γιατί δεν αντέχει «την ασχήμια του κόσμου». Οι βολβοί
των ματιών τοποθετούνται ως μανικετόκουμπα σε ένα μαύρο πουκάμισο και
καθοδηγούν την κάτοχό τους. Η κίνηση αυτή προσφέρει μια αίσθηση υπερηφάνειας («Βγήκα
στον δρόμο περήφανη για τη φορεσιά μου και τη μορφή μου») αλλά απορρίπτεται από
το κοινωνικό σύνολο («Κάποιοι άνθρωποι με κοιτούσαν απορημένοι/Κάποιοι άλλοι με
αποστροφή, μα δεν καταλάβαινα το γιατί/Ίσως επειδή έβλεπα όσα ήθελα να δω/Ίσως
επειδή δεν ήμουν σαν αυτούς»). Για άλλη μια φορά, η διαφορετικότητα προκαλεί τη
μη αποδοχή από τους «κανονικούς» ανθρώπους.
Στο ποίημα
με τίτλο «Κενό» (σελ. 31) κάνουν την εμφάνισή τους «οι άνθρωποι με τις άσπρες
μπλούζες». Η εμπειρία της νοσηλείας και η διάδραση με τους εκπροσώπους του
ιατρικού επαγγέλματος αποτελεί άλλη μία σταθερά στη θεματολογία της συλλογής.
Οι άνθρωποι αυτοί «δεν έχουν μορφή, δεν έχουν πρόσωπο». Συμβολίζουν την
αναλγησία και την αδιαφορία για τον άνθρωπο που υποφέρει. Εγκλωβίζουν το
ποιητικό υποκείμενο («Με κρατούν καθηλωμένη σε ένα κρεβάτι»). Μόνη διέξοδος το
άλμα στο κενό («Τα χαράματα θα δραπετεύσω από το μπαλκόνι/Θα γίνω ένας ήχος στη
σειρήνα του ασθενοφόρου που θα σιγήσει για πάντα»).
Η δεύτερη
ενότητα, με τίτλο «δολοφόνος», απαρτίζεται από ποιήματα όπου κυριαρχεί η
σκοτεινή πλευρά του ανθρώπινου ψυχισμού. Στο ποίημα με τίτλο «Συλλέκτης» (σελ.
43), το ποιητικό υποκείμενο, εν είδει κατά συρροή δολοφόνου, σκοτώνει τους
εραστές του με τα ίδια του τα χέρια, χωρίς να αισθάνεται ενοχές. Συλλέγει ένα
κομμάτι από το σώμα του καθενός στην προσπάθειά του να φτιάξει τον τέλειο
εραστή. Ο τελευταίος νεκρός εραστής έχει, ωστόσο, καλύτερη τύχη από τους
προηγούμενους. Ο θάνατός του προκαλεί πραγματική θλίψη στη δολοφόνο και το
ταριχευμένο σώμα του γίνεται η παρέα της. Φαίνεται να μετανιώνει για την πράξη
της («Ήταν η μοναδική μου παρέα και τον σκότωσα») και να ολοκληρώνει τον κύκλο
του θανάτου («Ήταν ο τελευταίος μου φόνος και η τελευταία μου καληνύχτα»).
Το ποίημα
με τίτλο «Εξάτμιση ψυχών» (σελ. 46) θίγει το ζήτημα της κακοποίησης. Η γυναίκα-θύμα
δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον κακοποιητή της που ετοιμάζεται να αφήσει την
τελευταία του πνοή και την καλεί να τον επισκεφθεί, ώστε να βιώσει τον χαμό του
ως μία ύστατη απολογία για τις αποτρόπαιες πράξεις του. Η γυναίκα ανακαλεί στη
μνήμη της τα όσα έχει υποστεί αλλά αποφασίζει να ικανοποιήσει την τελευταία του
επιθυμία. Καθώς η ψυχή και το σώμα του κακοποιητή απορροφώνται από τον καναπέ,
ένα φως λούζει το δωμάτιο. Η αποχώρησή του από τη ζωή λυτρώνει (;) το θύμα. Το
ερωτηματικό αναφορικά με το γεγονός της λύτρωσης τίθεται από την ίδια την
ποιήτρια, η οποία μοιάζει να υπονοεί ότι οι μνήμες της κακοποίησης δεν
υποχωρούν ούτε μετά τον βιολογικό θάνατο του θύτη.
Στο ποίημα
με τίτλο «Διαφορετικότητα» (σελ. 54), η ποιήτρια επιστρέφει για τελευταία φορά
σε αυτή τη συλλογή στο ομώνυμο θέμα. Κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος ένας
άνθρωπος με ρολόι αντί για πρόσωπο που αποζητά τη στοργή χωρίς ανταπόκριση. Η
διάχυτη απανθρωπιά τον αναγκάζει να σπάσει τους δείκτες του προσώπου του και να
τους καρφώσει στην καρδιά του. Ακόμη κι έτσι όμως, οι άνθρωποι τον
αντιμετωπίζουν με παγερή αδιαφορία. Ενώ κείτεται νεκρός, οι άνθρωποι τον
ποδοπατούν, ώσπου τελικά πνίγονται όλοι τους στο αίμα του. Για άλλη μια φορά, η
Σταυροπούλου κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Οφείλουμε να αφουγκραστούμε και να
αγκαλιάσουμε τη διαφορετικότητα, όσο ακατανόητη κι αν μας φαίνεται, προτού η
μισανθρωπία μάς πνίξει όλους.
Στα
ποιήματα των σελίδων 66 και 67 επανέρχεται το θέμα του διαμελισμού. Αυτή τη
φορά, όμως, δεν είναι οι εραστές που τέμνονται σε κομμάτια αλλά το ποιητικό
υποκείμενο («Με τεμαχίζω ανελέητα λυτρωτικά», από το ποίημα «Είμαι η λέξη» /
«Με διαμελίζω και με σκορπάω», από το ποίημα «Τέλος»). Ο διαμελισμός είναι ένας
τρόπος για να αποφευχθούν οι αδιέξοδοι έρωτες. Η απουσία του σώματος αφαιρεί
από τον Άλλο το αντικείμενο του πόθου αλλά, ταυτόχρονα, αποτρέπει το ποιητικό
υποκείμενο από το να παρασυρθεί σε σχέσεις που αποδείχθηκαν αναξιόπιστες στο
παρελθόν.
Η τρίτη
ενότητα, με τίτλο «λέξεων», απαρτίζεται από ποιήματα που αφήνουν στον αναγνώστη
μια χαραμάδα αισιοδοξίας, πάντα, βεβαίως, με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο. Στο
ποίημα με τίτλο «Παζλ» (σελ. 73) επανερχόμεθα στο θέμα του διαμελισμού, το
οποίο, ωστόσο, εδώ αποκτά μια άλλη διάσταση («Με τεμαχίζω […]/Κάθομαι στο
πάτωμα και κολλάω με τις ώρες τα κομμάτια μου […]/Φτιάχνω το παζλ του εαυτού
μου ξανά και ξανά/Μετά από όλα αυτά είμαι ένας νέος άνθρωπος»). Ο διαμελισμός
οδηγεί σε μία ανασύνθεση του εαυτού, σε μία «Αναγέννηση», όπως επιγράφεται ένα
από τα ποιήματα που ακολουθούν (σελ. 79).
Στο εν λόγω
ποίημα, το ποιητικό υποκείμενο προχωρά σε μια τελετουργική θανάτωση του εαυτού
του, προκειμένου να κάνει μια νέα αρχή («Τινάζω τα μυαλά μου στον αέρα
[…]/Προσποιούμαι ότι είμαι νεκρή […]/Δεν θα με σκοτώσω/Ετοιμάζω την αναγέννησή
μου»). Η θέληση για ζωή πιστοποιείται, άλλωστε, και από το μήνυμα («θ-έ-λ-ω
ν-α ζ-ή-σ-ω») που σχηματίζεται από τα μεμονωμένα έντονα γράμματα που είναι
διασκορπισμένα στους 16 πρώτους στίχους του ποιήματος.
Η θετική
διάθεση που εκφράστηκε μέσα από το προηγούμενο ποίημα μετουσιώνεται σε καταγγελτική
διάθεση στο ποίημα με τίτλο «Οι άνθρωποι» (σελ. 86). Σε έντονο ύφος, η ποιήτρια
χαρακτηρίζει τους ανθρώπους «μια σύμβαση ηλιθίων μιας βολεμένης γενιάς» και
«αρρωστημένα εγώ που προσπαθούν να γίνουν εμείς», καθώς «αναμασούν ωσάν
μηρυκαστικά χιλιοειπωμένες υποσχέσεις». Μέσα σε αυτή τη δυστοπική, όπως
προαναφέρθηκε, κοινωνία, η Σταυροπούλου καλεί τον αναγνώστη να πάρει θέση: «Διάλεξε
σε ποια πλευρά της ζωής θα είσαι». Ή με το είναι ή με το φαίνεσθαι.
Στο ποίημα
με τον αινιγματικό τίτλο «-Π-» (σελ. 90) η ποιήτρια αφήνει να διαφανεί η πιο
ρομαντική πλευρά της γραφής της («Με αγκάλιαζες σφιχτά σαν από φόβο μη με
κλέψει η αυγή που ζύγωνε/Κι εγώ χανόμουν στην αγκαλιά σου και αφηνόμουν στην
ηδονή των κορμιών μας»). Η κατάληξη της σχέσης μπορεί να μην είναι ευτυχής αλλά
και μόνο η αναφορά της δημιουργεί μια καλοδεχούμενη εναλλαγή συναισθημάτων.
Η συλλογή
ολοκληρώνεται με το ποίημα «Αιώνια πάλη» (σελ. 93). Το ποιητικό υποκείμενο
διατρανώνει την αντίθεσή του προς το υφιστάμενο status quo («Η κοινωνία σας μου
προκαλεί ασφυξία») αλλά δηλώνει ταυτόχρονα τη διάθεσή του να αγωνιστεί για ένα
πιο φωτεινό μέλλον («Είμαι πολεμιστής/Πολεμάω το βολικό σας σκοτάδι»). Ο αγώνας
αυτός είναι αέναος («Δεν υπάρχει τέλος/Μόνο η αρχέγονη γέννησή μας»). Η
μαχητική διάθεση με την οποία κλείνει το εν λόγω ποίημα υποδηλώνει τη θετική
στάση της Σταυροπούλου, η οποία, παρά τις αντιξοότητες, επιμένει να
αντιμετωπίζει τη ζωή με μια αισιόδοξη ματιά.
Με την ποιητική συλλογή «παρΑνοϊκός
δολοφόνος λέξεων» η Μαρία Σταυροπούλου εισέρχεται δυναμικά στον χώρο της
Ποίησης. Ο ποιητικός χείμαρρος που εξαπολύεται μέσω του βιβλίου (είναι
χαρακτηριστική η σχεδόν παντελής απουσία στίξης) ενδείκνυται για αναγνώστες με
γερά νευρά και γερό στομάχι. Αποζημιώνει, όμως, τους τολμηρούς με στίχους που
μιλούν απευθείας στην ψυχή. Η Σταυροπούλου σκιαγραφεί την εικόνα της ζοφερής
πραγματικότητας αλλά εξακολουθεί να ελπίζει, καθώς μπορεί να «ολισθαίνουμε
επικίνδυνα/στο κενό μα συνεχίζουμε να αναπνέουμε ακόμη» («Εγκλεισμός», σελ. 91)
ενόσω διεξάγουμε την «αιώνια πάλη» για ζωή.
Πρώτη δημοσίευση: Literature.gr
